وزن حجمی چیست؟ چرا در حمل‌ونقل هوایی مهم است؟ راهنمای کامل محاسبه وزن حجمی
در دنیای حمل‌ونقل بین‌المللی، مخصوصاً کارگو هوایی، یکی از اصطلاحاتی که زیاد شنیده می‌شود، وزن حجمی (Volumetric Weight / Dimensional Weight) است. بسیاری از واردکنندگان تازه‌کار وقتی صورتحساب کارگو را دریافت می‌کنند، تعجب می‌کنند که چرا هزینه‌ی حمل براساس وزن واقعی محموله محاسبه نشده و حتی گاهی مبلغ بسیار بالاتر از انتظار است.
دلیل این موضوع، قانون وزن حجمی است.
در این مقاله به‌صورت کامل توضیح می‌دهیم که:
- وزن حجمی چیست؟
- چرا شرکت‌های حمل‌ونقل از وزن حجمی استفاده می‌کنند؟
- وزن واقعی و وزن حجمی چه تفاوتی دارند؟
- فرمول محاسبه‌ی وزن حجمی چیست؟
- نکات مهم برای کاهش هزینه‌های حمل براساس وزن حجمی
اگر قصد واردات از چین، دبی یا سایر کشورها دارید، دانستن این موضوع به شما کمک می‌کند تا هزینه‌ی حمل را دقیق‌تر پیش‌بینی کنید و تصمیم بهتری در نوع بسته‌بندی، زمان ارسال و روش حمل بگیرید.
وزن حجمی چیست؟
وزن حجمی معیاری است که شرکت‌های کارگو برای محاسبه‌ی هزینه‌ی حمل کالا بر اساس حجم اشغالی در هواپیما استفاده می‌کنند، نه وزن واقعی کالا.
در واقع، اگر کالای شما سبک باشد اما حجم زیادی اشغال کند، هزینه‌ی حمل بر اساس فضای اشغالی محاسبه می‌شود، نه وزن آن.
به زبان ساده:
هرچه یک کالا جاگیرتر باشد، هزینه‌ی بیشتری باید پرداخت شود—even if it’s light.
چرا در حمل هوایی وزن حجمی ملاک هزینه‌ی حمل است؟
هواپیما ظرفیت محدودی دارد:
- ظرفیت وزنی
- ظرفیت حجمی
معمولاً کالای سبک اما جاگیر، مثل کارتن‌های فوم، عروسک‌ها، لوله‌های پلاستیکی، پتو، بسته‌بندی‌های بزرگ کفش و…
حجم زیادی از فضای هواپیما را می‌گیرند اما وزن کمی دارند.
اگر شرکت‌های کارگو فقط بر اساس وزن واقعی هزینه می‌گرفتند، هواپیما پر می‌شد اما درآمد آن بسیار کم بود.
به همین دلیل شرکت‌ها قانون وزن حجمی را تعریف کردند تا هزینه‌ی اشغال فضا نیز در نظر گرفته شود.
در حمل هوایی همیشه هرکدام (وزن واقعی یا وزن حجمی) که بیشتر باشد، ملاک کرایه حمل است.
تفاوت وزن واقعی و وزن حجمی
وزن واقعی (Actual Weight)
وزنی است که روی ترازو مشخص می‌شود.
مثلاً:
۱۰ کیلو، ۲۳.۵ کیلو، ۵۵ کیلو و …
وزن حجمی (Volumetric Weight)
وزنی است که براساس میزان فضا یا حجم محموله محاسبه می‌شود.
مثلاً ممکن است یک کارتن فقط ۳ کیلو وزن داشته باشد اما وزن حجمی آن ۱۲ کیلو باشد.
ملاک هزینه چیست؟
در حمل هوایی:
وزن پرداختی = هرکدام که بیشتر باشد (وزن واقعی یا وزن حجمی)
برای همین است که گاهی هزینه‌ی حمل بسیار بیشتر از انتظار شما می‌شود.
فرمول محاسبه‌ی وزن حجمی در حمل هوایی
شرکت‌های هواپیمایی و کارگو از فرمول استاندارد جهانی استفاده می‌کنند.
فرمول اصلی وزن حجمی:
Volumetric Weight (kg)=(L×W×H)/6000اعداد بر حسب سانتی‌متر محاسبه می‌شوند.
مثال های واقعی محاسبه وزن حجمی
مثال ۱ — کارتن سبک اما بزرگ
ابعاد:
۵۰ × ۴۰ × ۳۰ سانتی‌متر
محاسبه:
(30*60*50)/6000 = 10KGاگر وزن واقعی کالا ۳ کیلو باشد،
هزینه‌ی حمل بر اساس ۱۰ کیلو محاسبه می‌شود.
مثال ۲ — کارتن کوچک اما سنگین
ابعاد:
۲۰ × ۲۰ × ۱۵ سانتی‌متر
(15*20*20)/6000 = 1KGوزن واقعی کالا: ۶ کیلو.
در این حالت هزینه‌ی حمل براساس 6 کیلو (وزن واقعی) محاسبه می‌شود.
مثال ۳ — چند کارتن مختلف
اگر چند کارتن دارید، وزن حجمی هرکدام جداگانه محاسبه شده و سپس جمع می‌شود.
جدول مقایسه وزن حجمی براساس ابعاد مختلف
| ابعاد کارتن (سانتی‌متر) | وزن حجمی |
|---|---|
| 40 × 40 × 40 | 10.6 کیلو |
| 60 × 50 × 40 | 20 کیلو |
| 70 × 50 × 50 | 29 کیلو |
| 100 × 50 × 40 | 33 کیلو |
این اعداد نشان می‌دهد که حتی کارتن‌هایی که وزن کمی دارند اما بزرگ هستند، هزینه‌ی حمل را زیاد می‌کنند.
چرا وزن حجمی مخصوص حمل هوایی است؟
هواپیما ظرفیت حجمی محدودی دارد و اصولاً برای بارهای سبک و با ارزش بالا طراحی شده است.
برخلاف کشتی که برای بارهای حجیم و سنگین مناسب است.
در حمل دریایی معمولاً وزن حجمی اهمیت کمتری دارد.
اما در حمل هوایی، فضای هواپیما بسیار گران است، پس شرکت‌ها براساس میزان فضا هزینه می‌گیرند.
نکات مهم برای کاهش وزن حجمی و کاهش هزینه حمل
1. بسته‌بندی استاندارد انتخاب کنید
بعضی تولیدکننده‌ها برای زیبایی، کالا را در جعبه‌ی بزرگ می‌گذارند.
برای واردات، از آن‌ها بخواهید Minimal Packaging انجام دهند.
2. فضای خالی داخل کارتن را کم کنید
حتماً از فروشنده بخواهید:
- متراژ کارتن را کاهش دهد
- پالت unnecessarily نگذارد
- چند کالای کوچک را در یک کارتن بزرگ تجمیع نکند
3. از کارگو بخواهید بسته‌بندی مجدد انجام دهد
کارگو‌های معتبر معمولاً Repack ارائه می‌دهند.
آن‌ها کالا را در کارتن کوچکتر دوباره بسته‌بندی می‌کنند و وزن حجمی را تا ۳۰٪ کاهش می‌دهند.
4. در صورت امکان، حمل دریایی را انتخاب کنید
اگر عجله ندارید، حمل دریایی بهترین روش برای اقلام جاگیر است.
5. ابعاد کارتن‌ها را از فروشنده بخواهید
قبل از خرید، حتماً:
- طول، عرض، ارتفاع کارتن
- تعداد کارتن
- وزن واقعی هر کارتن
را از فروشنده بگیرید تا بتوانید هزینه‌ی حمل را دقیق حساب کنید.
اشتباهات رایج درباره وزن حجمی
❌ بسیاری از واردکنندگان فکر می‌کنند وزن کالا ملاک است
✅ اما در ۷۰٪ موارد حمل هوایی، وزن حجمی بیشتر از وزن واقعی است.
❌ برخی فکر می‌کنند کارگو اشتباه فاکتور زده
✅ اما شرکت‌های کارگو تابع قوانین خطوط هوایی هستند و چیزی را اختراع نمی‌کنند.
❌ بعضی‌ها بسته‌بندی بزرگ اما سبک سفارش می‌دهند
✅ این کار هزینه‌ی حمل را چند برابر می‌کند.
❌ برخی نمی‌دانند وزن حجمی چند برابر وزن واقعی است
✅ برای مثال ممکن است وزن واقعی ۵ کیلو باشد اما وزن حجمی ۲۰ کیلو!
چرا دانستن وزن حجمی برای واردات ضروری است؟
اگر قصد واردات از چین، دبی یا ترکیه دارید، دانستن وزن حجمی:
- باعث پیش‌بینی دقیق هزینه‌ی حمل می‌شود
- کمک می‌کند بسته‌بندی بهینه انتخاب کنید
- جلوی افزایش هزینه‌ی ناگهانی را می‌گیرد
- دید بهتر برای انتخاب روش حمل (هوایی یا دریایی) می‌دهد
- به کاهش هزینه‌های واردات کمک می‌کند
بسیاری از افراد تازه‌کار به دلیل ندانستن وزن حجمی، ضررهای بزرگی تجربه کرده‌اند.
CBM چیست و چه ارتباطی با وزن حجمی دارد؟
CBM (Cubic Meter) واحد حجم کالا در حمل دریایی و زمینی است.
فرمول CBM:
(L×W×H)÷1,000,000به زبان ساده:
وزن حجمی استاندارد حمل هوایی نسخه‌ی کوچکتری از CBM است.
جمع بندی
در حمل‌ونقل هوایی، هزینه‌ی حمل تنها براساس وزن واقعی کالا نیست؛ بلکه وزن حجمی ملاک مهم‌تری است.
اگر کالای شما سبک اما جاگیر باشد، هزینه‌ی حمل بیشتر خواهد بود.
با این حال، با بسته‌بندی صحیح و انتخاب کارگو حرفه‌ای، می‌توان وزن حجمی را کم کرده و هزینه‌ی حمل را تا حد زیادی کاهش داد.